PGM Open Netwerk

Van een gezonde (netwerk)samenwerking krijgen we energie: we voelen ons zinvol en willen ons ervoor inzetten. Er is ruimte om te doen waar je goed in bent en wat je graag doet. Anderen doen hun deel om de samenwerking van waarde te laten zijn. Er is balans in geven en nemen, er is ruimte voor creativiteit en ruimte om te leren, er is levendige ruimte. Die ruimte heet ook wel ‘vitale ruimte’.

Herken je deze gezonde, vitale ruimte binnen een/je programma? Hoe is die ontstaan? En kun je die creëren? Hoe meer je je best doet om die ruimte te creëren, des te harder loopt het voor je weg, aldus filosoof Jon Elster. Je kunt die vitale ruimte niet produceren, maar je kunt wel werken aan de omstandigheden waarin het kan ontstaan. Net zoals bij vertrouwen, spontaniteit en creativiteit.

In deze sessie willen we met jullie de (mystieke) werking van vitale ruimte in een (netwerk)samenwerking verkennen en ervaren. Dat doen we op drie niveaus:

• Wat betekent het voor jou in een rol als programmamanager en als individu?
• Wat betekent vitale ruimte vanuit de opdracht voor een programma? 
• Wat betekent vitale ruimte voor samenwerken in een netwerk of een team?

We gebruiken hierbij een aantal van de inzichten en concepten uit het boek Netwerken met energie (2018) van Eelke Wielinga en Sjoerd Robijn. Dit boek stond op de Shortlist voor het Managementboek van het Jaar 2019. De beschrijving op Managementboek.nl hebben we onderaan deze pagina gezet.

Over de begeleiders:

Rosa Lucassen is netwerkbegeleider vanuit Netwerk&Co en Burosa. Kenmerkende werkwijze is dat zij programma’s in co-creatie tot stand brengt en in gesprekken ruimte creëert voor het stellen van vragen die ertoe doen. soms zijn dat ‘inconvenient questions’. Dit brengt contact en energie, zo ontstaat er vitale ruimte. Rosa Lucassen is coach, milieukundige en social worker en begeleidt  mensen in (werk)processen naar meer balans in zingeving en resultaatgerichtheid. 

Christa Docter is organisatieontwikkelaar bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. In deze rol benadert ze (programma)teams als een levend systeem. In de complexe context waarin veel teams werken (uiteraard niet alleen binnen de overheid) wordt het samenspel en het aanboren van collectieve vermogens steeds belangrijker. Dit kan niet zonder die levendige, vitale ruimte waar vanuit dit samenspel nieuwe routes zich kunnen ontvouwen. Dit is waar Christa, in de soms weerbarstige werkpraktijk als organisatieontwikkelaar teams in begeleidt.

Over Netwerken met energie (2018)

Voor de grote opgaven van deze tijd is de inzet en creativiteit van velen nodig. Op veel terreinen lopen mensen aan tegen de grenzen van de systemen zoals ze nu functioneren: het voedselsysteem, het milieu, de gezondheidszorg, het migrantenvraagstuk, de democratie. Maar voor wie verandering wil, is het niet meer genoeg om te denken 'Ik weet wat goed voor u is', 'Er moet toch iemand de baas zijn', of 'Wie wint mag het zeggen'. Goede oplossingen zijn het resultaat van interactie tussen hen die van die oplossingen afhankelijk zijn.

Maar hoe krijg je dat voor elkaar in een tijd waarin samenwerking niet vanzelfsprekend is, waarin aan elke waarheid getwijfeld wordt, en wanneer voor velen de onderbuik meer sturend lijkt te zijn dan rationele afwegingen?

Dit boek is bedoeld als gereedschap. Het biedt concepten en taal voor wie anderen wil mobiliseren om samen aan oplossingen te werken.

'De samenleving maakt een transitie door die minstens zo ingrijpend is als tijdens de Verlichting. Een transitie waarin mensen elkaar en de wereld om hen heen anders gaan zien. Ego-bewustzijn maakt plaats voor eco-bewustzijn, zoals Otto Scharmer het noemt: mensen gaan begrijpen dat zij afhankelijk zijn van elkaar en van het ecosysteem waarin zij leven. Dat gaat niet zonder slag of stoot, maar het is onontkoombaar dat het gebeurt. 
Dit boek van Eelke Wielinga en Sjoerd Robijn levert een inspirerende bijdrage aan het begrijpen van wat zich in de praktijk ontwikkelt. In de eerste plaats omdat in hun visie op netwerken als levende organismen de energie die mensen erin ervaren heel concreet en wetenschappelijk gefundeerd wordt verklaard. Ten tweede, omdat zij een methodiek hebben ontwikkeld om met die energie te kunnen sturen in de praktijk van alledag. De spanwijdte van het grote verhaal en de concrete uitwerking naar wat je in je eigen omgeving kunt doen maakt dit boek bijzonder; het geeft je energie.

Ik vind het een aanrader voor iedereen die zich inzet voor een wereld die zij met een gerust hart aan volgende generaties kunnen doorgeven.'

– Herman Wijffels

De volgende themagroepbijeenkomst staat gepland op 23 januari. Wees welkom om andere programmamanagers duurzaamheid te leren kennen en van elkaar te leren.

• Mieke Coenen, programmamanager Energietransitie Amersfoort is bezig met het neerzetten van het programmaplan tot 2030. Dit is een samenhang met de Omgevingsvisie en het nog op te zetten omgevingsprogramma Energie. Ze neemt jullie graag mee in het proces dat zij doorloopt en de keuzes waar zij voor staat.
• Peter Luimstra is programma coördinator van het programma Volhoudbaar in Leeuwarden. Hij is als onderdeel van de tweede programmaperiode lerende monitoring aan het opzetten. Een tweede onderwerp dat hij beetpakt in zijn verhaal is de vorm van het programma: het betreft een coördinerend programma. Dit doet recht aan de opgave maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Hoe gaat hij daarmee om en kan de lerende monitoring hierbij helpen? Peter neemt jullie mee.

Agenda

• Inloop en kennismaking
• Case 1: Opzetten programmaplan tot 2030 (Mieke Coenen, Gemeente Amersfoort)
• Case 2: Lerende monitoring en coördinerend programma  (Peter Luimstra, Gemeente Leeuwarden)
• Ophalen input vervolgsessie: waar lopen programmamanagers duurzaamheid tegenaan?
• Borrel

Daar sta je dan; je directeur of manager heeft je gevraagd of je van een complexe opgave programmamanager wilt worden. Natuurlijk heb je er wel eens over nagedacht en het lijkt je ook wel leuk, maar hoe moet je dat dan aanpakken? Wat zijn stappen om te zetten en hoe kun je jezelf voorbereiden?

Deze online PGM open netwerksessie is gericht op beginnende programmamanagers. Mensen die nog niet zoveel ervaring hebben en net beginnen in het vak. Tijdens deze bijeenkomst vertellen beginnend programmamanagers over hun ervaringen, is er ruimte om met oude rotten in het vak ervaringen te delen of vragen te stellen en proberen we met elkaar een klein lijstje van do's en dont’s te maken.

Geen lange presentaties, maar een interactieve bijeenkomst waarin we met elkaar op zoek gaan naar tips en adviezen.

Een PGM Open KennisBite is een korte, 45 minuten durende online bijeenkomst. Een inleider neemt je mee in een voor programmamanagers relevant onderwerp. Je haakt aan, ‘proeft’ aan het onderwerp en doet er je voordeel mee. KennisBites zijn er voor iedereen die betrokken is bij programma’s. 

Reflexieve monitoring is een onderzoeksmethode die steeds meer aan terrein wint. De methode heeft zijn oorsprong in de context van maatschappelijke transities, en is bedoeld om snel én adequaat in te kunnen spelen op veranderende omstandigheden. Maar in principe is de methode interessant en relevant voor iedere programma dat behoefte heeft aan periodieke reflectie en handvatten voor bijsturing.

In deze KennisBite nemen we je mee in de basisprincipes van de methode. Ook vertellen we aan de hand van een praktijkvoorbeeld meer over de praktische toepassing ervan. De sessie is relevant voor iedereen die behoefte heeft aan reflectie en handvatten voor bijsturing, zoals programmamanagers, managers programmabeheersing / programmabureau, programmaondersteuners, onderzoekers.

Alvast kennisnemen van de methode en je kennis testen? Ga naar: https://www.twynstragudde.nl/inzichten/hoe-reflexieve-monitoring-helpt-bij-het-leren.

Deze sessie wordt verzorgd door Marieke Blekemolen, adviseur binnen TwynstraGudde. 'Waarom gaat het zoals het gaat, en wat leren we hiervan?' Het organiseren van reflectie op deze vraag vormt de rode draad in haar werk.  Ze stuurde tientallen onderzoeken en evaluaties aan, vaak binnen politiek bestuurlijke complexe omgevingen.

Met de komst van de Omgevingswet per 1 januari 2024 is er een aantal nieuwe beleidsinstrumenten geïntroduceerd. Veel gemeenten hebben inmiddels de eerste stappen gezet met de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan en maken zich op voor de verplichte omgevingsprogramma’s Volkshuisvesting en Warmte. Daarnaast wordt er ook op verschillende plekken gewerkt aan vrijwillige gebiedsgerichte en thematische omgevingsprogramma’s.

Werk je als programmamanager bij de overheid en wil je meer weten over jouw mogelijke rol bij het opstellen/uitvoeren van vrijwillige of verplichte omgevingsprogramma’s?

Of ben je meer algemeen benieuwd naar het hoe en wat van het werken met de Omgevingswet en het beleidshuis? Sluit dan aan bij deze werksessie, die plaatsvindt bij Wyzer: Herculesplein 88, Utrecht.

In deze bijeenkomst gaan we met elkaar aan de slag vanuit de integrale aanpak: wat is de relatie van omgevingsprogramma’s met de andere Omgevingswetinstrumenten, de beleidscyclus, het beleidshuis, de planning- & controlcyclus en de programmabegroting?

Deze sessie wordt gegeven door Marco Holsappel, Isabel Nijveldt en Piter Reitsma, senior consultants bij Wyzer Advies. Zij hebben ruime ervaring als proces- en programmamanager in verschillende domeinen. Vanuit team Advies Ruimte ondersteunen ze verschillende gemeenten bij het werken met de Omgevingswet, o.a. door het opstellen van integrale transitieplannen op strategisch, tactisch en uitvoerend niveau.

Steeds meer organisaties werken met programma’s om bepaalde doelen of ingewikkelde opgaven te realiseren. Een programma is een krachtige manier van werken, maar niet voor alle uitdagingen en organisaties de beste keuze. Daarom heb je eerst antwoord nodig op de vraag: wat is de opgave waar we nu eigenlijk voor staan? En past een programmatische aanpak daarbij?

Het nieuwe programmacanvas is een praktisch instrument dat je helpt bij het beantwoorden van deze vragen. Met het canvas verken je een nieuwe opgave en leg je de basis voor een goed doordacht programma. Het instrument visualiseert een aantal belangrijke componenten van een programma. Het ondersteunt de dialoog met de betrokkenen bij de opgave en zorgt zo voor een goede start.

Deze sessie wordt verzorgd door de ontwikkelaars van het canvas, Niels van Loon en Björn Prevaas. Ze zijn ook de auteurs van de nieuwe editie van Werken aan Programma’s (2024) en kernteamlid van PGM Open.
In augustus 2024 verscheen het gelijknamige boek Programmacanvas. Dit biedt programmamanagers, adviseurs, programma-eigenaren (opdrachtgevers) en andere betrokkenen praktische handreikingen voor het gebruik van het instrument. De herkenbare voorbeelden helpen je het canvas ook toe te passen in jouw organisatie en zo een goede start te maken.

Tijdens deze online KennisBite laten we je kennismaken met het nieuwe programmacanvas. We plaatsen het in de levensloop van een programma en gaan in op de toepassingsmogelijkheden ervan. En we kijken naar wat er nodig is om er goed mee te kunnen werken. Uiteraard is er ruimte voor dialoog en vragen.

In de volgende bijeenkomst van de themagroep Sterke Veranderprogramma's nemen Arjo Mans en Pasquelle van Ruiten ons mee in het 2diabeat programma. Na een korte introductie gaan ze met ons op zoek hoe ze hun succesvolle aanpak in de wijk zo goed mogelijk kunnen borgen. Hoe gaat 2diabeat zijn werking blijven behouden, verder opschalen en borgen in de komende jaren.  Waarbij één van de uitdagingen is dat het eigenaarschap bij niet één maar meerdere organisaties ligt en welke organisaties dat zijn per regio verschilt. 

Over 2diabeat programma 

Het 2diabeat programma zet zich in om de opmars van diabetes type 2 te stoppen. Dat is belangrijk, want al ruim één miljoen mensen hebben diabetes type 2 en dat aantal stijgt hard. 2diabeat heeft een integrale aanpak ontwikkeld waarin lokale professionals en bewoners samenwerken aan gezondheidsbevordering in hun wijk of dorp. De beweging van onderop is goed op gang. In de periode 2019 – 2024 pionierde het programma met de wijkaanpak 2diabeat. Inmiddels heeft het programma vijf jaar ervaring, in ongeveer 70 wijken in Nederland.

Het programma ging de wijk in, kwam op de thee in buurthuizen, dronken koffie met actieve inwoners. Zo bedachten ze samen ideeën om een gezonde beweging vanuit de wijk verder te brengen. Door deze aanpak verbeteren mensen hun gezondheid en keren diabetes type 2 om. Ze stimuleren elkaar fysiek en online om vol te houden en komen wekelijks in het buurthuis bijeen. Er worden bijvoorbeeld cursussen gegeven over gezonde voeding en gezondheidsmarkten georganiseerd. Mensen wandelen samen, laten hun gezondheid controleren, ondernemen actie om gezonder te worden, bouwen hun slaapmedicatie af, vallen kilo's af en vieren b.v. de ramadan zonder prik.

Voor deze bijeenkomst is er plek voor maximaal 20 deelnemers. 

Een PGM Open KennisBite is een korte, 45 minuten durende online bijeenkomst. Een inleider neemt je mee in een voor programmamanagers relevant onderwerp. Je haakt aan, ‘proeft’ aan het onderwerp en doet er je voordeel mee. KennisBites zijn er voor iedereen die betrokken is bij programma’s. 

De buitenwereld dringt zich op. Ze dwingt organisaties om hun werkwijze aan te passen. Wendbaarheid, samenwerking en focus op de opgave zijn essentieel, en het werken met programma's komt daarbij vaak om de hoek kijken. Maar allen professioneler werken in programma's is onvoldoende om echt wendbaar en adaptief te kunnen acteren. Opgavegericht organiseren vraagt meer. Het betekent dat je begint bij de vraag die buiten je organisatie ligt, maar dat de processen binnen jouw organisatie daar ook op zijn ingericht

Tijdens deze Kennisbite nemen Jo Bos en Maaike van Meerten je in 45 minuten mee door de bouwstenen van Opgavegericht organiseren. Voor iedere organisatie verschillen de beginsituatie én het gewenste eindresultaat voor een aantal belangrijke bouwstenen en dus zal iedere reis maatwerk zijn. Maar let op: het is geen keuzemenu! Alle bouw­stenen komen altijd aan bod bij het bouwen aan een wendbare, opgavegerichte organisatie.